Γνωστική Ασυμφωνία..

Μας αρέσει η αλήθεια;

Αφορμή για το άρθρο στάθηκε ένα κείμενο που διάβασα πρόσφατα σε ένα από τα χιλιάδες site life coaching που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. Σε συνδυασμό με δυο ετερόκλητα βιωματικά περιστατικά, δημιουργήθηκε ξανά η ανάγκη να εκφραστώ μέσα από το «ξεχασμένο» μου μπασκετικό blog. Μπορεί να μην υπάρχει απευθείας σύνδεση με το αγαπημένο μας άθλημα, αλλά η ψυχολογία και η συναισθηματική συμπεριφορά είναι αναπόσπαστο κομμάτι της αθλητικής διαπαιδαγώγησης. Πάμε, λοιπόν...; Αν ρωτήσετε οποιονδήποτε ανθρώπο στο δρόμο τι ψάχνει σε ένα άλλο άτομο, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να πάρετε την «ειλικρίνεια» ως απάντηση.

Είναι μια απάντηση που σε όλους μας αρέσει να ακούμε και όλοι επιμένουμε ότι είναι ένα από τα πιο σημαντικά γνωρίσματα που μπορεί να έχει ένας συνάνθρωπος. Αν και τα παραπάνω ισχύουν, η εμπειρία που έχουμε όλοι καθημερινά είναι διαφορετική.

Πριν μια εβδομάδα έπεστρεψα σπίτι μετά από μια πολύ κουραστική μέρα γύρω στις 20:00. Είμαι έτοιμος  να αράξω και να δω  το επόμενο επεισόδιο μιας σειράς στο Netflix (Ozark, για όποιον ενδιαφέρεται!!). Το σκηνικό έχει στηθεί, με την απαραίτητη συνοδεία μπύρας και έχω βουλιάξει στον καναπέ μου. Ξαφνικά, χτυπάει το τηλέφωνο.

«Έλα φίλε, που είσαι; Σε περιμένουμε για τα σουβλάκια που είχαμε κανονίσει», ακούγεται μια ενθουσιώδης φωνή. Ένα ρίγος με διαπέρασε. Έπρεπε να βγω έξω εκείνο το βράδυ. Δεν είχα καμία όρεξη να φύγω από το σπίτι και ο συνδυασμός μπύρα-Netflix-καναπές είναι πολύ καλός για να τον εγκαταλείψω. Λοιπόν, τι κάνεις? Λες ψεματα! «Λυπάμαι πολύ φίλε, αλλά δεν νιώθω πολύ καλά απόψε. Νομίζω ότι θα πάω για ύπνο νωρίς».

Αυτόματα θυμήθηκα κάτι που είχε συμβεί πριν κάποια χρόνια με έναν έφηβο αθλητή μου. Με πήρε τηλέφωνο λίγο πριν μια σημαντική προπόνηση προφασιζόμενος τον άρρωστο και με ενημέρωσε ότι ήταν αδύνατο να έρθει. Βέβαια, δεν χρειάστηκε πολύ ώρα μετά την προπόνηση για να τον δούμε tagαρισμένο στο facebook σε γνωστό καφέ της περιοχής. Έγινα έξαλλος. Τον έκανα παράδειγμα προς αποφυγή για όλους τους υπόλοιπους, κατακρίνοντας έντονα την ασυνέπειά του και την αντιομαδική συμπεριφορά του.

Γιατί έπρεπε, λοιπόν, να πω ψέματα στην πρώτη περίπτωση; Δεν μπορούσα να πω την αλήθεια;  Ότι είμαι κουρασμένος και ότι είχα ξεχάσει τελείως τη βραδινή έξοδο. Δεν είναι η ειλικρίνεια ένα σημαντικό χαρακτηριστικό για μένα; Αν είναι, τότε γιατί είπα ψέματα για να ξεφύγω;

Η αλήθεια είναι ότι δεν μας αρέσει η ειλικρίνεια όσο νομίζουμε. Μας αρέσει η ειλικρίνεια μόνο όταν ευνοεί τον εαυτό μας, τις αποφάσεις μας ή τις πεποιθήσεις μας. Εσκεμμένα εξαπατάμε ο ένας τον άλλον συνεχώς, αν αυτό σημαίνει ότι θα μας κάνει τη ζωή πιο εύκολη. Απλώς σκεφτείτε όλες εκείνες τις φορές που είπατε ψέματα στη δουλειά ή πόσες φορές δεν εκφράσατε τα ειλικρινή σας σχόλια στους φίλους σας όταν σας ρώτησαν.

Παρεμπιπτόντως, όχι μόνο προτιμάμε να εξαπατούμε τους ανθρώπους, αλλά απολαμβάνουμε επίσης να μας εξαπατούν. Δεν μας αρέσει η κριτική στην εργασία μας, στο σπίτι, στις παρέες μας. Το να πεις σε κάποιον ότι είσαι θυμωμένος επειδή άργησε είναι απίστευτο.

Η λίστα συνεχίζεται και το συμπέρασμα είναι απλό: Η αλήθεια πονάει. Γιατί λοιπόν όλοι ισχυριζόμαστε ότι αγαπάμε την ειλικρίνεια και ταυτόχρονα την περιφρονούμε; Μια έννοια που ονομάζεται Γνωστική Ασυμφωνία μας δίνει μια απάντηση. Η κατάσταση της γνωστικής ασυμφωνίας εμφανίζεται όταν κάποιος έχει δύο ασυνεπείς, μεταξύ τους, πεποιθήσεις (ή στάσεις ή απόψεις) που δημιουργούν μια δυσάρεστη ψυχική ένταση.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν απολαμβάνει να λαμβάνει πληροφορίες που απειλούν την αυτοεκτίμησή μας, ενοχλούν τις προϋπάρχουσες πεποιθήσεις μας, κάνουν την καθημερινότητά μας πιο δύσκολη ή απειλούν το status μας. Το να παραδεχτούμε ότι κάνουμε λάθος σε κάτι ή έστω φταίμε εν μέρει, δεν είναι εύκολο, ακόμη και όταν είναι για το καλό μας. Όταν η αλήθεια πονάει, θέλουμε να προστατεύσουμε τους εαυτούς μας από τον πόνο και έτσι βρίσκουμε έναν τρόπο να αποκλείσουμε, να σταματήσουμε να ακούμε ή να αντισταθούμε. Και δεν έχουμε πάντα την επίγνωση ότι συμβαίνει.

Πιστεύω ακράδαντα ότι η Γνωστική Ασυμφωνία αυξάνεται ταχύτερα στις μέρες μας, ειδικά μετά την πανδημία. Οι άνθρωποι που επέλεξαν να πιστέψουν σε θεωρίες συνωμοσίας μπορεί να βρεθούν να συλλέγουν «ειδήσεις» ή ιδέες που ενισχύουν αυτές τις θεωρίες, παρόλο που μπορεί να υπάρχουν ΧΙΛΙΕΣ φορές περισσότερες αποδεδειγμένες πληροφορίες που τις αντικρούουν. Ένας από τους κύριους λόγους που συμβαίνει αυτό είναι επειδή ο ανθρώπινος εγκέφαλος βομβαρδίζεται από τόνους πληροφοριών κάθε μέρα. Ως εκ τούτου, είναι φυσικό και πιο εύκολο οι άνθρωποι να έχουν περισσότερα δεδομένα για να υποστηρίξουν τις πεποιθήσεις τους, ενώ είναι πιο εύκολο να αγνοήσουν οποιαδήποτε στοιχεία που έρχονται σε αντίθεση με αυτές.

Παναγιώτης Σίσκος